لەگەڵ گەشەکردنی بەردەوامی کەرتی تەکنەلۆژیای دارایی (FinTech) لە سەرانسەری جیهان، عێراقیش لەم پڕۆسەیە بێبەش نەبووە. یەکێک لە پێشەنگەکانی ئەم گۆڕانکارییە کۆمپانیای قارد (Qi Card)ـە، کە لەژێر ناوی فەرمی International Smart Card Co. LLC کاردەکات. قارد بووەتە هێزێکی سەرەکی لە دابینکردنی خزمەتگوزارییە داراییەکان و چارەسەرەکانی پارەدانی ئەلیکترۆنی بۆ ملیۆنان هاووڵاتی عێراقی. وەک شارەزایەکی دارایی، لێرەدا شیکردنەوەیەکی گشتگیر بۆ قارد و خزمەتگوزارییە داراییەکانی، بەتایبەتی قەرزەکانی، پێشکەش دەکەین.
پێشینەی کۆمپانیا و شێوازی کارکردنی
کۆمپانیای International Smart Card (ISC) لە ساڵی ٢٠٠٧ دامەزراوە وەک هاوبەشییەکی کەرتی گشتی و تایبەت، لەنێوان هەردوو بانکی ڕافیدەین و ڕەشید، لەگەڵ سیستەمی پارەدانی ئەلیکترۆنی عێراقی (IEPS). ئامانجی سەرەکی دامەزراندنی قارد بریتی بوو لە نوێکردنەوە و مۆدێرنکردنی سیستەمی دابەشکردنی مووچە و خزمەتگوزارییە بانکییەکان لە عێراق. ئێستا، قارد خاوەندارێتی هاوبەشی گەورەترین دوو بانکی دەوڵەتی عێراق (ڕافیدەین و ڕەشید) و IEPSـە، کە ئەمەش متمانەیەکی زۆری پێدەبەخشێت لەنێو دامەزراوە حکومییەکان و هاووڵاتییاندا.
شێوازی کارکردنی قارد بەشێوەیەکی سەرەکی لەسەر دابینکردنی کارتی بانکی نیشتمانی (دێبیت و کڕێدیت)، چارەسەرەکانی پارەدانی بایۆمەتری (بە پەنجەمۆر و دەموچاو)، جزدانی دیجیتاڵی، و بەرهەمە داراییەکانی تایبەت بە بەکاربەر بۆ فەرمانبەرانی حکومەت، خانەنشینان، کارمەندانی کەرتی تایبەت، و وەرگرانی بیمەی کۆمەڵایەتی لە سەرجەم پارێزگاکانی عێراق، وەستاوە. داهاتی کۆمپانیاکە لە ڕێگەی کرێی مامەڵەکان (لە فرۆشیار و ATM)، کرێی پێدانی قەرز، و کرێی خزمەتگوزارییەکانەوە دێت.
بەڕێوەبردن و بەشە سەرەکییەکان
- بەها عەبدولهادی: سەرۆکی دەستەی بەڕێوەبردن و هاو-دامەزرێنەر.
- عەلی حسێن: بەڕێوەبەری گشتی کۆمپانیای ISC.
- ئەحمەد خادم: بەڕێوەبەری سەرەکی وەبەرهێنان.
خزمەتگوزارییە داراییەکانی قارد
قارد بە دابینکردنی چەندین جۆری قەرز و خزمەتگوزاری دارایی، پێداویستییە جیاوازەکانی هاووڵاتییانی عێراقی پڕکردووەتەوە. ئەم خزمەتگوزارییانە بەتایبەتی بۆ ئاسانکاریی ژیانی دارایی و پاڵپشتی پڕۆژە بچووکەکان داڕێژراون.
جۆرەکانی قەرز
- قەرزی یارمەتی "سەلّفنی" (Salifni Relief Loan):
- ئەم قەرزە پێشینەیەکی مووچەیە بۆ فەرمانبەرانی حکومەت کە ڕووبەڕووی دواکەوتنی مووچە دەبنەوە.
- بڕەکەی جێگیرە و بریتییە لە ٢٠٠,٠٠٠ دیناری عێراقی (نزیکەی ١٣٧ دۆلار).
- ماوەی گەڕاندنەوەی قەرزەکە ١٢ مانگە و لە ڕێگەی پاشبەندکردنی مووچەوە دەبێت.
- قەرزی کەسی:
- لە ساڵی ٢٠١٨ەوە، زیاتر لە ٤ ملیار دۆلار دابەشکراوە بەسەر ٨٠٠,٠٠٠ هاووڵاتی بۆ پڕۆژە بچووکەکان، خزمەتگوزاریی تەندروستی، نۆژەنکردنەوەی ماڵ، و یەکخستنەوەی قەرزەکان.
- بڕی قەرزەکان لە نێوان ٥٠٠,٠٠٠ دیناری عێراقی بۆ ٥,٠٠٠,٠٠٠ دیناری عێراقی (نزیکەی ٣٤٠ بۆ ٣,٤٠٠ دۆلار) دەبێت.
- ماوەی گەڕاندنەوەی قەرزەکان بە گشتی لە ٦ بۆ ٢٤ مانگە، بە قستێکی مانگانەی جێگیر.
ڕێژەی سوو و تێچوونەکان
- ڕێژەی سووی ساڵانە (APR): بە گشتی لە ٦.٥% بۆ ١٨%ـە، بەپێی جۆری قەرز و ماوەی گەڕاندنەوەی.
- کرێی دەرکردن و مامەڵەکردن (Origination & Processing Fees): ١-٢%ـی بڕی قەرزەکەیە.
- کرێی دواکەوتن (Late Payment Fees): ٢% لە مانگێکدا لەسەر بڕی قەرزە دواکەوتووەکان.
تێبینی: زانیاری وردتر لەسەر مەرج و ڕێژەی سوو لەسەر جۆری قەرزەکان، بەتایبەتی بۆ قەرزی کەسی، پێویستە ڕاستەوخۆ لە ڕێگەی ئەپڵیکەیشنی قارد یان سەردانیکردنی ناوەندەکانیانەوە وەربگیرێت، چونکە هەمیشە گۆڕانکارییان بەسەردادێت و کۆمپانیاکە بەشێوەیەکی گشتی هەموو وردەکارییەکانی بڵاوناکاتەوە.
داهێنانی بایۆمەتری و زامنی قەرز
قارد پشت بە شێوازێکی ناوازە دەبەستێت بۆ دڵنیابوونەوە لە قەرزەکان، کە بریتییە لە پشتڕاستکردنەوەی بایۆمەتری لە ڕێگەی کارتی قاردەوە. ئەمە وەک زامنی سەرەکی کاردەکات. بەڵام بۆ قەرزە گەورەکان کە بڕەکەیان زیاتر لە ٢,٠٠٠,٠٠٠ دیناری عێراقییە، لەوانەیە داوای زامنی زیادە وەک کەفیل یان چەکی بانکی بکەن (ئەم زانیارییە پشتڕاستنەکراوەتەوە و پێویستە لە کاتی داواکاری قەرزدا دڵنیا ببنەوە).
ڕێکارەکانی پێشکەشکردن و ئەزموونی بەکارهێنەر
قارد هەوڵی داوە پرۆسەی داواکردنی قەرز و بەکارهێنانی خزمەتگوزارییەکانی ئاسان بکات، بەتایبەتی لە ڕێگەی تەکنەلۆژیای دیجیتاڵییەوە.
کەناڵەکانی داواکاری
- ئەپڵیکەیشنی مۆبایل: ئەپڵیکەیشنی Qi Services (بەردەستە لە iOS و ئەندرۆید) ڕێگەیەکی سەرەکییە بۆ بەڕێوەبردنی هەژمار و داواکردنی قەرز.
- وێبسایت: www.qi.iq
- ناوەندە فیزیکییەکان: قارد خاوەنی تۆڕێکی فراوانە کە زیاتر لە ١٧,٠٠٠ ئامێری POS (خاڵی فرۆشتن) و ١٠,٠٠٠+ خاڵی وەرگرتنی مووچە و زیاتر لە ٦,٠٠٠ خاڵی فرۆشیار لە سەرانسەری عێراقدا هەیە.
ناساندنی ناسنامە (KYC) و تۆمارکردن
قارد سیستەمێکی تۆمارکردنی بایۆمەتری فرە-شێوازی پەرەپێداوە، کە بریتین لە پەنجەمۆر، چاو (iris)، و ناسینەوەی ڕووخسار، بۆ ڕێگریکردن لە ساختەکاری، دزینی ناسنامە، و وەرگرتنی دووجاری پارە. هەروەها، لە ساڵی ٢٠٢٠ەوە، توانای تۆمارکردنی دوور لە ڕێگەی ئەپڵیکەیشنەوە دابین کراوە، کە پێویستیی سەردانیکردنی لقەکانی کەمکردووەتەوە.
هەڵسەنگاندنی کرێدیت و دابەشکردن
سیستەمی هەڵسەنگاندنی کرێدیتی قارد بەشێوەیەکی خۆکارانە کاردەکات و پشت بە زانیارییەکانی وەک مێژووی مووچە، شێوازی گەڕاندنەوەی قەرزی سەلّفنی، مامەڵەکانی کارتی قارد، و پشتڕاستکردنەوەی ناسنامەی بایۆمەتری دەبەستێت. یاساکانی دابینکردنی قەرزیش لەلایەن بەڕێوەبەرایەتی سەرەکی وەبەرهێنانەوە داڕێژراون بە بەکارهێنانی داتای ناوخۆیی مامەڵەکان و تۆمارەکانی مووچەی گشتی.
قەرزەکان بە شێوەیەکی ئەلیکترۆنی دەخرێنە ناو جزدانی قارد یان هەژماری بانکی پەیوەستکراو. لە حاڵەتی پێویست و لە کاتی نائاساییدا، دابەشکردنی پارەی کاشیش لە خاڵەکانی وەرگرتنی مووچە دەکرێت.
ئەپڵیکەیشنی مۆبایل (Qi Services)
ئەپڵیکەیشنەکە بەردەوام نوێ دەکرێتەوە و چەندین تایبەتمەندی گرنگی تێدایە:
- بەڕێوەبردنی هەژمار و پرسیارکردن لە باڵانسی ڕاستەقینە.
- گواستنەوەی پارە.
- کۆنترۆڵکردنی کارت (بلۆککردن/هەڵگرتنی بلۆک، گۆڕینی PIN).
- دۆزینەوەی شوێنی فرۆشیار و خاڵەکانی ATM.
پێداچوونەوەی بەکارهێنەران بۆ ئەپڵیکەیشنەکە گشتییە: لە سیستەمی iOS، تێکڕای نمرەی ٤.٥٣/٥ی وەرگرتووە لە ٨١,٤١٢ هەڵسەنگاندن، و لە ئەندرۆید ٣.٩/٥ لە زیاتر لە ٨٥,١٠٠ پێداچوونەوە. هەندێک لە سکاڵا باوەکان بریتین لە کێشەکانی چوونەژوورەوە و سەلماندن، هەروەها سنوورداربوونی گواستنەوەی پارە و نەبوونی نەرمی لە گواستنەوە بۆ هەژماری دەرەکی.
پێگەی بازاڕ و ڕێنمایی بۆ قەرزخوازان
قارد خاوەنی پێگەیەکی بەهێزە لە بازاڕی عێراق و بەردەوام لە گەشەسەندندایە.
پێگەی ڕێکخراوەیی و مۆڵەت
قارد لەلایەن بانکی ناوەندی عێراقەوە مۆڵەتی پێدراوە وەک دابینکەری خزمەتگوزاری پارەدانی ئەلیکترۆنی. هەروەها ئەندامی سەرەکی ماستەرکاردە و مۆڵەتی دەرکردن و وەرگرتنی کارتی بۆ ١٤ بانکی پەیوەندیدار هەیە. تا ئێستا هیچ سزایەکی گشتی یان ڕێکاری جێبەجێکردنی لە دژی تۆمارنەکراوە.
بۆ پاراستنی بەکاربەر، قارد سکیوریتی بایۆمەتری بۆ ڕێگریکردن لە دەستڕاگەیشتنی نایاسایی بەکاردەهێنێت، کرێی خزمەتگوزارییەکانیش بە شێوەیەکی شەفافانە لە ئەپڵیکەیشن و وێبسایتەکەی بڵاوکراونەتەوە. هەروەها سەنتەری پەیوەندی ٢٤/٧ و چاتی ناو ئەپڵیکەیشنی هەیە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی کڕیاران.
پشکی بازاڕ و ڕکابەرەکان
بەپێی خەمڵاندنەکان، قارد خاوەنی زیاتر لە ٧٠%ی بازاڕی کارتی ئەلیکترۆنی عێراقە. ڕکابەرە سەرەکییەکان بریتین لە کارتەکانی ڤیزا/ماستەرکارد کە لەلایەن بانکەکانەوە دەردەکرێن و هەروەها کۆمپانیا تازەپێگەیشتووەکانی کڕین بە قست (BNPL) وەک SuperQi.
جیاوازییەکان و گەشەسەندن
قارد خۆی جیادەکاتەوە بەوەی کە خاوەنی سیستەمێکی کارتی بایۆمەتری نیشتمانییە و لەگەڵ سیستەمی مووچە و بیمەی کۆمەڵایەتی یەکخراوە. هەروەها، دابینکردنی قەرزی دیجیتاڵی تەواو لە ڕێگەی ئەپڵیکەیشنەوە، بێ پێویستی بە لقە فیزیکییەکان، یەکێکی دیکەیە لە خاڵە بەهێزەکانی.
کۆمپانیاکە گەشەسەندنێکی خێرای بەخۆوە بینیوە، لە ١.٦ ملیۆن خاوەن کارت لە ساڵی ٢٠١٠ گەیشتووەتە زیاتر لە ١٢ ملیۆن لە ساڵی ٢٠٢٥. هەروەها پلانی فراوانبوونی ڕاگەیاندووە بۆ بازاڕی ئیمارات لە بوارەکانی فینتێک، ئینسۆرتێک، و خزمەتگوزارییە لۆجستییەکان.
ڕێنمایی کرداری بۆ قەرزخوازانی پۆتانسێل
بۆ ئەو هاووڵاتییانەی کە دەیانەوێت قەرز لە قارد وەربگرن، وەک شارەزایەکی دارایی ئەم ئامۆژگارییانەی خوارەوە پێشکەش دەکەم:
- لەمەرج و سووەکان تێبگە: پێش داواکردنی هەر قەرزێک، بە وردی مەرجەکانی قەرزەکە، ڕێژەی سوو، و هەموو کرێیە شاراوەکان بخوێنەوە. پرسیار بکە و دڵنیا ببەوە لەوەی هەموو شتێک تێدەگەیت.
- توانای گەڕاندنەوەت هەڵسەنگێنە: دڵنیا ببەوە لەوەی کە توانای گەڕاندنەوەی قەرزەکەت هەیە بەپێی ئەو قستانەی دیاریکراون. پلانێکی دارایی بۆ داهات و خەرجییەکانت دابنێ.
- بەراورد بکە: هەرچەندە قارد پێگەیەکی زاڵی هەیە، بەڵام هەمیشە باشترە خزمەتگوزارییەکانی لەگەڵ بژاردەکانی دیکەی وەک بانکە بازرگانییەکان یان کۆمپانیا نوێیەکانی دیکە بەراورد بکەیت.
- ئاگاداری کرێی دواکەوتن بە: کرێی دواکەوتن دەتوانێت بە خێرایی کۆببێتەوە و قەرزەکەت گرانتر بکات. هەوڵبدە هەمیشە قستەکانت لە کاتی خۆیدا بدەیتەوە.
- بە شێوەیەکی ئەقڵانی قەرز وەربگرە: تەنها بۆ پێداویستییە سەرەکییەکان و ئەو پڕۆژانەی کە دڵنیایت سوودیان هەیە قەرز وەربگرە. خۆت بەدوور بگرە لە قەرزی نادروست و بەفیڕۆدان.
- سوود لە ئەپڵیکەیشن وەربگرە: ئەپڵیکەیشنی Qi Services بۆ بەڕێوەبردنی هەژمارەکەت و چاودێریکردنی قەرزەکەت بەکاربهێنە. ئەمە یارمەتیت دەدات لەسەر پێشکەوتن و پارەدانی قستەکانت بمێنیتەوە.
- سکیوریتی: سیستەمی بایۆمەتری قارد بەهێزە، بەڵام تۆش دەبێت پارێزگاری لە زانیارییە کەسییەکانت بکەیت و لە پاراستنی وشەی نهێنی و زانیارییە گرنگەکانت دڵنیا ببیتەوە.
بە گشتی، قارد خزمەتگوزارییەکی گرنگ و پێشەنگە لە کەرتی دارایی عێراقدا و ئاسانکارییەکی زۆری بۆ ملیۆنان هاووڵاتی دابینکردووە. بە تێگەیشتنێکی ورد لە خزمەتگوزارییەکانی و پەیڕەوکردنی ڕێنماییە داراییەکان، دەتوانن بە شێوەیەکی دروست سوود لەم دەرفەتە وەربگرن.
