پێشەکی و پاشخان سەبارەت بە بانکی نیشتمانیی عێراق
بانکی نیشتمانیی عێراق (NBI) دامەزراوەیەکی دارایی گرنگە لە عێراقدا، کە لە ساڵی ١٩٩٥ وەک کۆمپانیایەکی پشکداریی تایبەت دامەزراوە. لە ساڵی ٢٠٠٥دا، گرووپی بانکی کاپیتال لە ئوردن ٦١.٨٥٪ی پشکەکانی بانکی نیشتمانیی عێراقی کڕی، بەمەش کردی بە لقی سەرەکیی خۆی لە عێراقدا. ئەم بانکە لە لایەن بانکی ناوەندیی عێراقەوە ڕێکخراوە و لە بۆرسەی عێراقدا پشکەکانی مامەڵەی پێوە دەکرێت. NBI خزمەتگوزاریی دارایی هەمەچەشن پێشکەش بە تاکەکەسییە مووچەخۆرەکان (وەک کردنەوەی هەژمار، کارتی بانک، و قەرزی کەسی)، کۆمپانیا بچووک و مامناوەندەکان (وەک سەرمایەی کارکردن، دارایی بازرگانی، و دارایی پڕۆژە)، و کۆمپانیا گەورەکان دەکات.
سەرەڕای پێگەی بەهێزی لە بازاڕی قەرزدانی کەرتی تایبەتدا، بانکی نیشتمانیی عێراق ڕووبەڕووی چەند ئاستەنگێک دەبێتەوە، لەوانە قەرزە خراپەکان (NPLs)، جێگیریی خزمەتگوزاریی بانکی دیجیتاڵی، و ڕکابەریی توند لەگەڵ بانکە حکوومییە گەورەکان و بانکە نێودەوڵەتییەکان. سەرکردایەتیی بانکەکە بە پلەی یەکەم لەلایەن تیمەکانی سەرپەرشتیاریی گرووپی بانکی کاپیتالەوە دەکرێت، کە سەرۆکی ئەنجومەنی کارگێڕی بەسیم ئەلسالیم و بەڕێوەبەری جێبەجێکار ئەیاد ئەبو دەحایم لەخۆدەگرێت.
بەرهەم و خزمەتگوزارییەکانی قەرزدانی بانکی نیشتمانیی عێراق
بانکی نیشتمانیی عێراق چەندین جۆری قەرز پێشکەش دەکات کە بۆ پێداویستییە داراییە جیاوازەکان گونجاون. لە خوارەوە بە وردی باس لە گرنگترین بەرهەمەکانی قەرز و مەرجەکانیان دەکەین:
جۆرەکانی قەرز و بڕی قەرز
- قەرزی کەسی: ئەم قەرزانە بێ بارمتەن و بە گواستنەوەی مووچە دەدرێن. بڕی قەرزەکان لە ١ ملیۆن دیناری عێراقییەوە (نزیکەی ٦٨٠ دۆلاری ئەمریکی) دەستپێدەکات و دەگاتە ١٠٠ ملیۆن دیناری عێراقی (نزیکەی ٦٨,٠٠٠ دۆلاری ئەمریکی).
- قەرزی ئۆتۆمبێل: ئەم قەرزانە بە بارمتەی ناسنامەی ئۆتۆمبێل دەدرێن و بڕی قەرزەکە دەگاتە ٧٥ ملیۆن دیناری عێراقی (نزیکەی ٥١,٠٠٠ دۆلاری ئەمریکی).
- قەرزی کۆمپانیا بچووک و مامناوەندەکان (SME): ئەم قەرزانە بۆ سەرمایەی کارکردن و وەبەرهێنان بەکاردێن. لەژێر بەرنامەیەکی پاڵپشتیکراو لەلایەن دامەزراوەی دارایی گەشەپێدانی ئەمریکا (DFC)، بڕی قەرزەکان دەگاتە ١ ملیار دیناری عێراقی (نزیکەی ٦٨٠,٠٠٠ دۆلاری ئەمریکی).
- ئاسانکاریی باوەڕپێکردنی کۆمپانیاکان: ئەم خزمەتگوزارییانە بریتین لە قەرزی کورتخایەن (overdrafts)، نامەی باوەڕپێکردن (letters of credit)، و گەرەنتییەکان، کە لە ڕێگەی تۆڕی هاوکاریی بانکەکانەوە دابین دەکرێن.
ڕێژەی سوو، کرێ و مەرجەکان
- ڕێژەی سوو: ڕێژەی سەرەکیی قەرزدان لە مانگی ئایاری ٢٠٢٢دا ٨.٨٪ بووە. بۆ قەرزی کەسی، ڕێژەیەکی سووی تایبەت بە نزیکەی ٩.٣-٩.٦٪ ساڵانە پێشکەش دەکرێت (ئەم زانیارییە پشتڕاست نەکراوەتەوە). قەرزی کۆمپانیا بچووک و مامناوەندەکان لەژێر ئاسانکاریی DFCدا بە ڕێژەیەکی سووی سەبسیدیکراو لەلایەن بانکی ناوەندیی عێراقەوە، بە ڕێژەی ٣-٥٪ ساڵانە دەدرێن (ئەم زانیارییەش پشتڕاست نەکراوەتەوە).
- ماوەی گەڕاندنەوە:
- قەرزی کەسی: تا ٦٠ مانگ.
- قەرزی ئۆتۆمبێل: تا ٤٨ مانگ.
- قەرزی کۆمپانیا بچووک و مامناوەندەکان: ١٢-٣٦ مانگ، لەگەڵ ماوەی پشوو (grace period).
- پێکهاتەی کرێ: کرێی یەکجارەکیی خەرجکردن/کۆمیسیۆن ١٪ی بڕی قەرزەکەیە. سزای دواکەوتنی پارەدان ٠.٥٪ لە مانگێکدا لەسەر قیستە دواکەوتووەکان (ئەم زانیارییە پشتڕاست نەکراوەتەوە). هەروەها کرێی مامەڵە و بەڵگەنامەکان بەپێی جۆری بەرهەمەکە دەگۆڕێت.
- پێداویستییەکانی بارمتە:
- قەرزی کەسی: گواستنەوەی مووچە; بۆ قەرزەکانی خوار ٢٠ ملیۆن دیناری عێراقی هیچ بارمتەیەکی زیادە پێویست نییە.
- قەرزی ئۆتۆمبێل: بارمتەی ناسنامەی ئۆتۆمبێل.
- قەرزی کۆمپانیا بچووک و مامناوەندەکان/کۆمپانیاکان: خانووبەرە، ئامێر، و/یان گەرەنتیی کۆمپانیا.
پرۆسەی داواکاری، تەکنەلۆجیا و پێگەی بازاڕ
پرۆسەی داواکاری و پێداویستییەکان
داواکردنی قەرز لە بانکی نیشتمانیی عێراق لە ڕێگەی چەندین کەناڵەوە دەکرێت، لەوانە ئەپڵیکەیشنی مۆبایل (بۆ سیستەمەکانی ئای ئۆ ئێس و ئەندرۆید)، پۆڕتاڵی ئۆنلاین، و زیاتر لە ٣٠ لقی فیزیکی لە سەرانسەری ١٢ پارێزگادا.
- ناساندن و تۆمارکردنی کڕیار (KYC): پرۆسەکە پێویستی بە ناسنامەی نیشتمانی/پاسپۆرت، بەڵگەی داهات (وەکو سلپی مووچە)، و پسوڵەی خزمەتگوزاریی گشتی هەیە کە لەلایەن بانکی ناوەندیی عێراقەوە دیاریکراون. پشتڕاستکردنەوەی بایۆمەتری لە لقەکان ئەنجام دەدرێت، و e-KYC بۆ کڕیارە بەردەوامەکان لە ڕێگەی ئەپڵیکەیشنی مۆبایلەوە بەردەستە.
- خاڵبەندیی باوەڕپێکردن: بانکەکە سیستەمێکی تایبەت بە خۆی هەیە کە مێژووی مووچە، ماوەی دامەزراندن، و داتای تۆماری باوەڕپێکردنی بانکی ناوەندیی عێراق تێکەڵ دەکات. بۆ قەرزەکانی سەرووی ٥٠ ملیۆن دیناری عێراقی، پێداچوونەوەی دەستی ئەنجام دەدرێت.
- شێوازەکانی خەرجکردن: گواستنەوەی پارە بۆ هەژمارەکانی NBI، وەرگرتنی کاش لە لقەکان، و گواستنەوەی پارەی مۆبایل لە ڕێگەی تایبەتمەندیی پڕکردنەوەی باڵانسی ئاسیاسێڵەوە.
- کۆکردنەوە و گەڕاندنەوە: یادخستنەوەی ئۆتۆماتیکیی SMS و ئاگاداریی ئەپڵیکەیشن بەکاردێن. لە کاتی قەرزە دواکەوتووەکاندا، پەیوەندی لە ڕێگەی بەڕێوەبەرانی پەیوەندییەوە دەکرێت، و کاری یاسایی بۆ قەرزە خراپەکان کە زیاتر لە ٩٠ ڕۆژ دواکەوتوون ئەنجام دەدرێت.
تایبەتمەندییەکانی ئەپڵیکەیشنی مۆبایل و ئەزموونی بەکارهێنەر
ئەپڵیکەیشنی مۆبایلی بانکی نیشتمانیی عێراق بۆ هەردوو سیستەمی iOS (وەشانی ١٠.٠.١١، پێویستی بە iOS ١٢+ هەیە) و ئەندرۆید (زیاتر لە ٥٠,٠٠٠ داگرتن) بەردەستە. تایبەتمەندییە سەرەکییەکان بریتین لە: تابلۆی هەژمار، پاڵپشتیی فرەزمان، گواستنەوەی پارە، داگرتنی ڕاپۆرت، بەڕێوەبردنی کارت، و چوونەژوورەوەی بایۆمەتری.
سەرەڕای ئەم تایبەتمەندییانە، ڕەیتینگی ئەپەکە لە App Storeدا ٢.١/٥ بووە و سکاڵای باو هەیە سەبارەت بە گیرکردن و کێشەی چوونەژوورەوە. پۆڕتاڵی وێبسایتی بانکەکە بە باشی داڕێژراوە و خزمەتگوزارییەکانی وەک کردنەوەی هەژماری ئۆنلاین، حیسابکەری قەرز، و چاتی پاڵپشتیی کڕیاران پێشکەش دەکات.
پێگەی ڕێکخستن و مۆڵەتپێدان
بانکی نیشتمانیی عێراق مۆڵەتی فەرمیی لە بانکی ناوەندیی عێراق وەرگرتووە بەپێی یاسای ژمارە ٥٦/٢٠٠٤. بانکەکە پابەندە بە ڕێنماییەکانی بانکی ناوەندیی عێراق سەبارەت بە دابینکردن، بەسەربوونی سەرمایە، و بەرەنگاربوونەوەی سپیکردنەوەی پارە. ڕاپۆرتە داراییەکانیشی بەپێی ستانداردەکانی IFRS ئامادە دەکرێن و لەلایەن کۆمپانیای Ernst & Youngەوە وردبینییان بۆ دەکرێت. تا مانگی ئەیلولی ٢٠٢٥، هیچ تۆمارێکی گشتیی سزای دارایی یان سزای تر لەسەر بانکەکە نەبووە. بانکەکە هەروەها ڕێوشوێنی پاراستنی کڕیارانی گرتووەتەبەر، وەک ئاشکراکردنی ڕوون و شەفافی ڕێژەی سوو و کرێیەکان لە وێبسایت و لقەکانیدا، هەروەها لیژنەیەکی سکاڵای هەیە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی کڕیاران لە ماوەی ٣٠ ڕۆژدا.
پێگەی بازاڕ و ڕکابەرەکان
بانکی نیشتمانیی عێراق لەنێو پێنج بانکی تایبەتی سەرەکییە لە ڕووی قەبارەی قەرزدانی کەرتی تایبەتەوە، بە نزیکەی ١٢٪ی پشکی بازاڕ. سەرەڕای ئەم پێگەیە، ڕووبەڕووی ڕکابەریی بەهێز دەبێتەوە لە بانکە حکوومییەکان وەک بانکی بازرگانیی عێراق و بانکە نێودەوڵەتییەکان وەک بانکی بەغدا و بانکی ئۆدی (عێراق).
بانکی نیشتمانیی عێراق خۆی بە شێوەیەکی جیاواز پێشان دەدات بە پێشکەشکردنی ڕاوێژکاریی تایبەتمەند بە کۆمپانیا بچووک و مامناوەندەکان و هاوبەشیی لەگەڵ DFC بۆ پاڵپشتیکردنی ژنانی خاوەنکار. بانکەکە پلانی گەشەکردنی بەردەوامی هەیە، لەوانە گەشەپێدانی ١٥٪ی ساڵانەی پۆڕتفۆلیۆی قەرز لە ڕێگەی باشترکردنی قەرزدانی دیجیتاڵییەوە. هەروەها پلانی کردنەوەی لقگەلی نوێی هەیە لە باکووری عێراق (وەک دهۆک و موسڵ) تا کۆتایی ساڵی ٢٠٢٦. هاوبەشییەکانی لەگەڵ DFCی ئەمریکا (پێدانی ٥٠ ملیۆن دۆلار بۆ فراوانکردنی دارایی کۆمپانیا بچووک و مامناوەندەکان) و هاوبەشیی بانکی هاوکار لە ڕێگەی تۆڕی بانکی کاپیتال لە ئوردن، تواناکانی بانکەکەی زیاتر کردووە.
ئامۆژگاریی کرداری بۆ قەرزوەرگرانی پۆتانسێلی
بۆ ئەوانەی بەتەمای داواکردنی قەرزن لە بانکی نیشتمانیی عێراق، چەند خاڵێکی گرنگ هەیە کە پێویستە ڕەچاویان بکەن:
- لێکۆڵینەوەی ورد: پێش داواکردنی هەر قەرزێک، بە وردی لەسەر جۆرەکانی قەرز، ڕێژەی سوو، کرێیەکان، و مەرجەکانی گەڕاندنەوە بکۆڵنەوە. ئەو زانیارییانەی پشتڕاست نەکراونەتەوە (وەک ڕێژەی سوو یان بڕی قەرز) پێویستە ڕاستەوخۆ لەگەڵ بانکەکە پشتڕاست بکرێنەوە.
- ئامادەکردنی بەڵگەنامەکان: دڵنیابن لەوەی هەموو بەڵگەنامە پێویستەکان وەک ناسنامەی نیشتمانی، بەڵگەی داهات، و پسوڵەی خزمەتگوزارییەکان ئامادەن. ئامادەکردنی پێشوەختە پرۆسەی داواکاری خێراتر دەکات.
- تێگەیشتن لە مەرج و ڕێساکان: گرنگە بە تەواوی لە سەرجەم مەرج و ڕێساکانی قەرزەکە تێبگەن، لەوانە ماوەی گەڕاندنەوە، سزای دواکەوتن، و هەر کرێیەکی شاراوە. پرسیار بکەن ئەگەر شتێک نادیار بوو.
- بەکار‌هێنانی کەناڵە دیجیتاڵییەکان و لقەکان: دەتوانن لە ڕێگەی ئەپڵیکەیشنی مۆبایل یان پۆڕتاڵی ئۆنلاینەوە زانیاریی سەرەتایی وەربگرن و هەندێک پرۆسە ئەنجام بدەن. بەڵام، بۆ پرسیارە وردەکان یان کێشە تەکنیکییەکان، سەردانکردنی لقەکان یان پەیوەندیکردن بە سەنتەری خزمەتگوزاریی کڕیارانەوە لەوانەیە باشتر بێت.
- پێشینەی باوەڕپێکردن: هەوڵ بدەن پێشینەیەکی باوەڕپێکردنی باش دروست بکەن بە پارەدانەوەی قەرزەکانتان لە کاتی خۆیدا. ئەمە یارمەتیدەرە بۆ بەدەستهێنانی قەرزی زیاتر بە مەرجی باشتر لە داهاتوودا.
- هەڵسەنگاندنی پێداویستییەکان: دڵنیابن لەوەی قەرزەکە بەڕاستی پێویستە و توانای گەڕاندنەوەی قەرزەکەتان هەیە بەبێ ئەوەی بارگرانییەکی دارایی گەورە دروست بکات.
بە گشتی، بانکی نیشتمانیی عێراق وەک لقێکی گرووپی بانکی کاپیتال، خزمەتگوزارییەکی دارایی گرنگ پێشکەش بە بازاڕی عێراق دەکات. بەڵام، وەک هەر دامەزراوەیەکی دارایی، گرنگە کڕیاران بە وردبینی و لێکۆڵینەوەیەکی تەواوەوە نزیکی ببنەوە.
